Bouwen met hele boomstammen

Wat doe je als je graag regelmatig naar Oostenrijk op vakantie gaat, drie honden hebt en daardoor moeilijk accommodatie kunt vinden? Dan bouw je een eigen huis! Tenminste, dat was de redenatie van Robert Sol en zijn vrouw. Zij kozen ervoor om een duurzaam chalet te bouwen van ronde boomstammen, lieten zonnepanelen op het dak monteren en legden aardwarmtepompen aan. Maar hoe duurzaam is nu eigenlijk zo’n boomstamwoning?

De Voordelen

• Energiezuinig
  Hout isoleert goed. Een stam isoleert beter dan een plank en hoe dikker die stam is, des te hoger is de isolatiewaarde. Een huis met dikke boomstammen zorgt dus voor een flinke besparing op de energiekosten.
  
• Milieuvriendelijk
  Bij de bouw van een huis met boomstammen, wordt veel minder energie verbruikt dan bij constructie met beton of staal, waarbij het energieverbruik respectievelijk zes en twintig keer hoger ligt. Bijna alles is handwerk. De stammen hoeven zelfs niet in planken te worden gezaagd. Bovendien is er weinig afval. Als dat er al is, kan het ook nog eens voor andere doeleinden worden gebruikt.
  
• Woonklimaat
  Hout ademt. Daardoor zorgt hout van nature voor een goede balans in luchtvochtigheid en frisse lucht. In combinatie met de isolatiewaarde heerst er een aangenaam klimaat, waarbij het koel is in de zomer en warm in de winter.
  
• Uitstraling
  Door de natuurlijke uitstraling past de houten boomstamwoning goed in een landelijk gebied.Het vormt één geheel met de omgeving.

Een jaar of drie geleden kregen Robert Sol (37) en zijn vrouw Bea (40) het plan om zelf een huis te gaan bouwen in Oostenrijk. Als liefhebbers van dat land kwamen ze er al vaak om te wandelen in de bergen. Maar omdat ze hun drie honden altijd meenamen, viel het niet mee om onderdak te vinden. Aangezien Robert al enige jaren een bouwkundig adviesbureau heeft, was de keus om dan maar zelf te gaan bouwen vrij logisch. Vorig jaar startten ze met het project en binnenkort nemen ze daadwerkelijk hun intrek.

“Een huis bouwen van hele boomstammen, ligt niet voor de hand”, vertelt Robert. “Maar in Oostenrijk zie je dit soort woningen meer dan in Nederland. De natuurlijke uitstraling ervan vind ik prachtig, dus dat gaf absoluut de doorslag om het gewoon te doen.” Het zelf geïnitieerde project is hem tot nu toe erg meegevallen. Ook het verkrijgen van vergunningen was geen probleem. “Natuurlijk bestaat hier ook een wetgeving voor woningbouw, maar deze een stuk flexibeler dan in Nederland. Er is veel mogelijk en dus kregen we zonder enig probleem goedkeuring van de burgemeester.”


In Letland wordt de ‘log’ passend gemaakt, waarna ieder deel wordt gemerkt, gedemonteerd en vervolgens verpakt voor transport. Het ‘bouwpakket’ wordt naar de locatie vervoerd. Daar moet het binnen tien dagen weer worden opgebouwd, want anders passen de delen niet meer op elkaar door houtkrimp.

Robert en Bea kozen voor cederhout omdat het van nature al minder schimmels bevat dan andere soorten. “De bomen van bijvoorbeeld de fijnspar en de douglasspar kunnen echter ook prima worden gebruikt”, zegt Robert. Je moet de stammen namelijk sowieso behandelen om insecten en schimmels te voorkomen, want die veroorzaken houtrot. De duurzaamheid wordt tevens bepaald door de kwaliteit van de boom. Veel noesten of een te grove houtnerf verkort de levensduur aanzienlijk. De beste kwaliteit komt uit landen met een koud klimaat, zoals Scandinavië. Daar groeien de bomen langzaam, waardoor de jaarringen vlak naast elkaar liggen. Hierdoor krijgt het hout veel meer stevigheid. Dankzij deze fijne structuur gaan de stammen met gemak honderd jaar mee.”

Of de stammen vervolgens gebeitst worden of niet, maakt voor de duurzaamheid niks uit. De wanden worden bovendien niet nat door de regen, omdat het dak een eind uitsteekt. “Ik vind het natuurlijke proces van vergrijzing van het hout juist mooi, dus bij mij blijven de kwasten in de kast. Dat heeft nog een voordeel, want zolang je niet schildert, hoef je ook nooit meer opnieuw te beitsen, lakken of te verven.” Een lak- of verflaag kan overigens beter in de loop der jaren erop komen, want het hout moet vooral in de beginperiode kunnen ‘ademen’. Het vocht moet weg. Hoewel de stammen voor de bouw al deels gedroogd zijn, drogen ze vooral in het eerste jaar verder op natuurlijke wijze. Hierdoor krimpen de verticale delen wel twee centimeter per meter. “Een muur van vier meter hoog, zakt dus acht centimeter naar beneden. De kozijnen en deurposten zijn daarom op een dusdanige manier geconstrueerd, dat aan de bovenkant tien centimeter speling is. Dankzij vilt tocht het niet!”


Ter plekke wordt het dak gemaakt. Als bedekking zijn vele materiaalsoorten mogelijk, ook sedum of riet. Robert koos de vlakke dakpan. Het fundament is van beton. Onder de vloer zit een kruipruimte van zo’n 25 centimeter. Om aan de hoge isolatiewaarden te voldoen, is hier volledig recyclebare steenwol gebruikt. In de gleuven komt schapenwol.

Voordat de balken op elkaar worden gestapeld, komt in de lengterichting van de stam een geul. Daarin wordt een rol vervilte schapenwol gelegd, die de houtkrimp opvangt, tocht door kieren voorkomt en water weert. “Maar eerst verwijderen we alle schors. Zoals bijna al het werk, gebeurt dat met de hand. Een kettingzaag en een kraan om de stammen op elkaar te stapelen, vormen het enige energieverbruikende materieel dat we nodig hebben. Je bouwt dus heel milieuvriendelijk. De doorsnede van de door ons gebruikte boomstammen is minstens 32 centimeter, die zijn handmatig echt niet te tillen.” Door deze minimale dikte te kiezen, is de isolatiewaarde optimaal.


De contouren van de ene stam worden afgetekend op de andere stam. Samen met de inkepingen voor de hoeken, sluit alles naadloos op elkaar aan en is het geheel oersterk.

Vanwege al het handwerk, zijn de kosten van de woning hoger dan bij traditionele bouw. Maar de energierekening zal lager zijn. Die kan zelfs nihil zijn, wanneer je andere energiebesparende maatregelen treft. “Dat streven hebben wij ook. Door de warmte van de zon en de aarde te benutten, is het chalet zelfvoorzienend. Toch hebben we als backup een aansluiting op het elektriciteitsnet. Dat is zeker handig in de winter wanneer er een pak sneeuw op de zonnepanelen ligt en die energiebron wegvalt. Om vorstschade te voorkomen, is het prettig dat we terug kunnen vallen op gewone elektriciteit.”

Robert is zo enthousiast over de boomstamwoning, dat hij een aantal modellen heeft ontworpen van verschillende groottes. Die kan zijn bedrijf zowel in Nederland bouwen als in Oostenrijk, waar hij samenwerkt met een plaatselijke makelaar. “Maar nu onze eigen vakantiewoning na vijf maanden bouwen bijna klaar is, gaan mijn vrouw en ik er ook zelf volop van genieten. Samen met onze viervoeters.”


Dat deze bouwmethode al heel lang bestaat en bijzonder duurzaam is, bewijst dit ‘Pepparkakshuset’ in Zweden. Ruim honderd jaar oud en in prima staat!