Om energiezuinige renovatie en nieuwbouw te realiseren tegen 2050, wordt vooral ingezet op isoleren, vervanging van schrijnwerk, luchtdicht bouwen en energiezuinige verwarming. Volkomen terecht, maar vreemd genoeg is er veel minder ‘sense of urgency’ als het gaat om de warmte te weren. Nochtans wordt het voorkomen van oververhitting in gebouwen net zo belangrijk als het beperken van warmteverliezen, als we de energiedoelstellingen willen halen.
Deze zomer (en ook in de afgelopen jaren) kregen we een voorproefje van wat het klimaat voor ons in petto heeft. Klimaatprognoses geven aan dat er steeds vaker hittegolven zullen zijn, die bovendien langer duren, met steeds hogere temperaturen. Ook in de tussenseizoenen zal het vaker te warm worden. En toenemende warmte leidt uiteraard tot een groeiende vraag naar koeling.
Veel mensen kiezen dan voor de (relatief goedkope) mobiele airconditioning, een beetje zoals men in de auto tijdelijk comfort creëert. De keerzijde is even voorspelbaar: een substantieel hoger energieverbruik en uitstoot van broeikasgas. Kortom, de opwarming te lijf gaan met alleen actieve koeling, zoals airconditioning, is een ramp voor het milieu én onze energiefactuur. Waarom zetten we niet meer in op voorkomen dan genezen?
Mogelijke maatregelen
Het beperken van directe zonnestraling is een eerste stap. Snij de warmte de pas af. Hiertoe zijn vooral de oriëntatie van het gebouw en de ruimtes van belang. Een tweede stap is mobiele zonwering of (in mindere mate) zonwerende beglazing. De mobiele (of dynamische) buitenzonwering biedt daarbij een dubbel voordeel. Ze houdt de zon tegen als ze niet gewenst is, maar laat in de winter daglicht én zonnewarmte binnen, waardoor de warmtevraag vermindert.Om warmte af te voeren, is ’s nachts de ramen openzetten de meest logische en natuurlijke derde stap. Ook het mechanisch ventileren van woningen is een optie, al heeft dat een eerder beperkt effect. Koeling is een laatste stap en kan op verschillende manieren. Er zijn passieve methoden die gebruik maken van koude in de omgeving, en actieve systemen zoals airconditioning.
Buurlanden staan verder
In Nederland bestaat een dynamisch simulatieprogramma ‘Gewogen Temperatuuroverschrijding’ (GTO) dat specifiek het risico op temperatuuroverschrijding kan voorspellen. De grafiek toont duidelijk aan dat zonwering het risico op oververhitting zeer sterk beperkt. Nederland gaat nu zelfs een stapje verder door een bovengrens aan GTO te stellen (450 uur). Daarmee wil de overheid bevorderen dat woningen ook in de zomer comfortabel zijn.
Nog in Nederland ijvert het Overleg Standaarden Klimaatadaptatie (OSKA) ervoor dat de standaarden voor het ontwerp van gebouwen rekening houden met warmere zomers en de groeiende behoefte aan koeling. Hierbij werd recent de ‘ladder voor koeling’ geïntroduceerd met een voorkeursvolgorde van de maatregelen. Dit model wordt momenteel internationaal geadopteerd als basisprincipe in het bestrijden van oververhitting in gebouwen.
In het Verenigd Koninkrijk heeft men eind 2021 nieuwe wettelijke eisen ingevoerd om het oververhittingsrisico te beperken. Daarbij zet men vooral in op buitenzonwering als eerste maatregel. Dezelfde regelgeving schrijft voor dat er altijd eerst een vorm van passieve koeling moet zijn, alvorens actieve of mechanische koeling te gebruiken.
En in de Franse nieuwbouw gelden de RE 2020 regels, die verschillende eisen opleggen zoals ‘conception bioclimatique’ (BBIO), primair energieverbruik (CEP), zomercomfort (DH), etc. Geautomatiseerde zonwering is daarbij één van de maatregelen die toelaten ‘gemakkelijk’ aan de eisen te voldoen, zonder een te grote impact te hebben op het budget. In bepaalde regio’s van het zuiden is het zelfs onmogelijk geworden te voldoen aan de eisen zonder automatische zonwering. Voor bestaande bouw moeten bij renovatie rolluiken /zonwering behouden blijven of vervangen worden.
Voordelen voor nieuwbouw én renovatie
Het renoveren van woningen zal hetzelfde pad moeten volgen als voor nieuwbouw zoals het verbeteren van de isolatie. Om ook bij deze woningen oververhitting te vermijden is het daarom aangewezen zonwering toe te voegen aan het vervangen van de ramen en het schrijnwerk. Zoals isolatie de woning tegen koude beschermt, zo beschermt zonwering tegen hitte. In onze buurlanden is dit besef duidelijk al meer doorgedrongen. Het lijdt ook geen twijfel dat zonwering meenemen vanaf de ontwerpfase het grootste effect heeft, zowel financieel als energiematig.
VEROZO roept daarom de overheden op tot actie, maar wil tegelijk de bouwheren bewust maken van de noodzaak en de voordelen van zonwering bij het ontwerpen en renoveren van hun woning. Zonwering is een duurzame investering waarmee we ons dubbel wapenen tegen de groeiende energie- en klimaatcrisis.
