Nuons moederbedrijf Vattenfall heeft in Zweden een pilot opgezet rond klimaatbeheersing voor kerken. Voor kerken met een religieus gebruik geldt veelal dat ze slechts één dag in de week bezocht en verwarmd worden. Het in korte tijd verwarmen van een grote ruimte kost veel energie en is vaak inefficiënt. Ook kennen veel kerken problemen met schimmelvorming door vocht, omdat de ruimte de overige dagen onverwarmd blijft. Met schade aan de kunstwerken in deze kerken tot gevolg. In de pilot werd onder andere getest met op afstand bedienbare lucht-ontvochtigers en verwarming, maar ook met professioneel advies toegespitst op de specifieke kerkgebouwen. In Zweden is deze pilot omgezet in een commerciële dienst voor klanten, in Finland is een vergelijkbare pilot van start gegaan. In Nederland werkt Nuon veel samen met eigenaren van kerkgebouwen met een nieuwe bestemming.
“Goed zorgen voor elkaar en voor de wereld die we achterlaten”
Paul de Cock en Chris Elsinga van Ievers hebben de koffie klaar staan in hun ruim honderd jaar oude kerkje in het Friese Easterwierrum. “We zochten een kerk zonder begraafplaats”, vertelt Elsinga in de schitterende, open ruimte van de voormalige hervormde kerk die nu als Bed & Breakfast wordt gebruikt. De Cock en Elsinga runden al een B&B in een gereformeerde kerk in het verderop gelegen Oosterbierum en zinden op een uitbreiding waar ze ook gasten met een lichamelijke beperking comfortabel konden ontvangen. “Goed zorgen voor elkaar en voor de wereld die we achterlaten, dat is voor ons heel belangrijk”, licht De Cock toe. “Daarom wilden we ook graag zonnepanelen op het dak, om onze eigen elektriciteit mee op te kunnen wekken.”Van overschot naar duurzaam verwarmen
Op het dak van hun kerk in Oosterbierum was onvoldoende ruimte. De Cock en Elsinga wilden met een teveel aan zonnepanelen op de kerk in Easterwierrum ook het andere kerkje van stroom voorzien. Dat was nog niet zo makkelijk. “De adviseur van Nuon die wij hierover spraken, dacht toen dat dat moest kunnen”, vertelt De Cock. Helaas bleek dat wettelijk niet mogelijk. Maar de extra zonnepanelen waren intussen wel geïnstalleerd. “Daar waren we uiteraard helemaal niet blij mee. Gelukkig kwam Nuon uiteindelijk met een goede oplossing, waardoor we nu bijna volledig zelfvoorzienend zijn geworden in Easterwierrum.” Het overschot aan elektriciteit door het teveel aan zonnepanelen wordt nu gebruikt voor een elektrische warmtepomp die door Nuon is geplaatst, om de ruimte duurzaam te verwarmen. Zo werd een probleem omgezet naar een duurzame oplossing.Noorderkerk Haarlem: opgedeeld in glazen compartimenten
Rob van der Hoeven, managing partner van het Noorderkerk Dental Center in Haarlem, vond een heel andere oplossing voor slim verwarmen en koelen. “Deze hervormde kerk uit 1925 is eigenlijk één grote, open ruimte. Maar in 2007 kreeg de kerk een nieuwe bestemming, als tandartspraktijk. Er werden verschillende glazen compartimenten ingebouwd in de ruimte, met elk een eigen radiator met thermostaatknop en airco via een centraal ventilatiesysteem. Zo bepaalt iedereen in zijn eigen ruimte zelf hoe warm of hoe koud hij het wil hebben, zonder dat die energie verloren gaat in de kerk.”
Praktische oplossingen en gedrag
In 2015 bezocht één van de energieadviseurs van Nuon de Noorderkerk voor een advies op maat. De wachtruimte van de praktijk bevindt zich in het open gedeelte van de kerk, wat het in de winter voor de patiënten erg koud kan maken. “De adviseur vertelde ons dat isolatie van een monumentaal pand erg lastig kan zijn”, vertelt Van der Hoeven. “Daarom proberen we zoveel mogelijk te doen met lange gordijnen en hebben we een dubbele wind-deur bij de ingang laten plaatsen. Zijn adviezen over verlichting hebben we meteen opgevolgd: overal LED-verlichting, en waar nu nog spaarlampen hangen worden die vervangen door LED zodra die stuk gaan. Maar energiebesparing draait ook wel erg om gedrag en om bewustzijn, denk ik. We zijn een zorgbedrijf – bij ons gaan zorg en een verantwoord milieubeleid hand in hand. Dus scheiden we ons afval, en gaan we bewust met onze energie om. Bij warm weer luchten met de deuren open? Dan moet de kachel laag! Verduurzamen begint eigenlijk al bij het gebruik van het gebouw zelf. Door nieuwe toepassingen voor bestaande kerkgebouwen te vinden, voorkom je leegstand en achteruitgang. En als je je bedrijfsvoering dan ook nog eens duurzaam aanpakt, ben je pas écht verantwoord aan het ondernemen!”Symposium Energieke Kerken
Vanuit de Agenda Toekomst Religieus Erfgoed organiseren de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het Nationaal Restauratiefonds en Groene Kerken op 23 september in Amersfoort een symposium over de verduurzaming van kerken en kloosters. De bijeenkomst zal met een groot aantal voorbeelden van duurzame kerken inzicht bieden in de mogelijkheden van energiebesparing en groene energieopwekking. Aan de hand van de ervaringen van verschillende kerkeigenaren en –beheerders komen diverse thema’s aan bod, zoals besparingsmaatregelen, eigen opwek en financiering.Deelname aan het symposium is gratis, maar bezoekers dienen zich vooraf online aan te melden.
