Om de Europese 2020-doelstelling inzake de daling van het primair energieverbruik met 20% te halen, moeten bestaande woningen energiezuiniger worden. In Vlaanderen vormt vooral de isolatie van buitenmuren nog een fikse uitdaging, want volgens de laatste REG-enquête van de Vlaamse overheid (2011) heeft 59% van de bestaande woningen geen geïsoleerde buitenmuren. Hier valt dus nog heel wat winst te realiseren, te meer daar circa 600 000 woningen met een spouwmuur in aanmerking komen voor deze energiebesparende ingreep.
Om twijfelaars over de streep te trekken, kent de Vlaamse overheid een premie toe als de spouwmuren van bestaande woningen door een aannemer worden nagevuld met isolatiemateriaal. Mits aan de voorwaarden is voldaan, voorzien de netbeheerders in een financiële tussenkomst van 6 euro per m², met een maximum van 800 euro.
De voorwaarden om deze premie te kunnen genieten, zijn:
- het isolatiemateriaal moet een lambdawaarde van maximaal 0,065 W/mK hebben,
- de spouw moet minstens 5 cm breed zijn,
- de spouw moet volledig worden nagevuld,
- vanaf 1 juli 2012 moet de aannemer een verklaring uitreiken dat hij werkt conform de eisen van de toepasselijke Technische Specificatie (STS).
Een algemene vereiste voor alle premies voor isolatie-ingrepen aan bestaande woningen is dat de woning voor 1 januari 2006 op het energiedistributienet werd aangesloten.
Vooroordelen wetenschappelijk ontzenuwd
Over de na-isolatie van spouwmuren bestaan heel wat vooroordelen. Daar zijn vooral enkele slechte ervaringen uit de jaren 1970 en 1980 debet aan. Zo zou een navulling van de spouw met isolatie aanleiding geven tot regendoorslag tot tegen de dragende binnenmuur. Ook zou de gevelsteen minder gemakkelijk drogen bij een volle spouw. Een ander vooroordeel luidt dat spouwisolatie de problemen met bestaande koudebruggen zou vergroten. Tenslotte rezen er wel eens twijfels over de levensduur van het ingebrachte isolatiemateriaal.
Deze vooroordelen zijn onterecht, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek onder leiding van professor Arnold Janssens (Universiteit Gent). Het team bestudeerde de eigenschappen van de isolatiematerialen, de manier waarop ze het best worden toegepast, hun doeltreffendheid en levensduur, en de gerealiseerde energiebesparing. Daarvoor beperkten zij zich niet tot laboratoriumtests en theoretische berekeningen, maar analyseerden zij ook 25 woningen die in de jaren 1970-80 of recent een spouwnavulling kregen.
De conclusies van dit onderzoek spreken voor zich. Mits voldaan is aan een aantal voorwaarden, is spouw navulling een uitstekende oplossing om bestaande woningen energiezuiniger te maken. De warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde) van de muur neemt met een factor 2 tot 3 af, zodat er 50 tot 70% minder warmteverliezen zijn. Het isolatiemateriaal blijft ook na tientallen jaren effectief. Vocht wordt niet doorgelaten tot tegen de dragende binnenmuur. In normale omstandigheden droogt de gevelsteen zonder problemen. Het nadelige effect van koudebruggen wordt niet versterkt, integendeel: de spouwisolatie zorgt ervoor dat een koudebrug minder condensatie veroorzaakt.
Deze conclusies worden onderschreven door ervaringen in het buitenland. Zo werden in Groot-Brittannië sinds 1995 de spouwmuren van maar liefst 3 miljoen woningen nageïsoleerd. Momenteel worden ongeveer 2 500 woningen per dag behandeld. De eigenaars kunnen daarvoor subsidies krijgen. De onafhankelijke garantie-instelling CIGA staat in voor de opvolging en kwaliteitsbewaking en biedt een garantie gedurende 25 jaar.
Kwaliteitskader voor isolatiesystemen en uitvoering
Voor de navulling van bestaande spouwmuren worden verschillende materialen gebruikt. Zij worden ingedeeld in schuimen (polyurethaan PUR en ureumformaldehyde UF), vezels (rotswolvlokken, glaswolvlokken) en korrels (polystyreenparels EPS, silicaatschuimkorrels SLS). Welk materiaal het best wordt toegepast, hangt af van de omstandigheden. Wat de isolerende waarde betreft, zijn de verschillen tussen deze materialen klein.
De keuze van het isolatiesysteem moet dus afgestemd zijn op de specifieke situatie. Zoals al aangegeven moet de navulling van spouwmuren tevens beantwoorden aan een aantal voorwaarden. De spouw moet geschikt zijn voor navulling. Een grondige doorlichting vooraf van de buitenmuur en de spouw is noodzakelijk. De uitvoering en nazorg vergen de nodige aandacht.
Precies daarom werd een kwaliteitskader ontwikkeld dat zich toespitst op de certificatie van zowel de materialen als de uitvoering. De eisen in verband met de toepassing van de isolatieproducten en de manier waarop dat moet gebeuren zijn vastgelegd in een Technische Specificatie (STS). Voor de uitvoering stelde het WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf) een technische voorlichting (TV) op. De BUtgb vzw (Belgische Unie voor Technische Goedkeuring in de bouw) en de certificatie-instelling BCCA vzw ontwikkelden een Technische Goedkeuring voor de isolatiesystemen en een bijhorende certificatie voor de uitvoerders. Daarmee beschikken producenten en aannemers over een instrument waarmee ze een verklaring van overeenkomstigheid met de Technische Specificatie kunnen opstellen. Een soortgelijke verklaring is vanaf 1 juli 2012 vereist als bewoners in aanmerking willen komen voor de premie van de netbeheerder.
